Każdego tygodnia pojawiają się w moim gabinecie osoby ze stwierdzoną insulinoopornością. Mam też styczność z osobami, u których objawy jednoznacznie wskazują na zaburzoną gospodarkę węglowodanową. Nie są jednak do końca zdiagnozowane. Dlatego też, zostają najczęściej pokierowane przeze mnie do diabetologa lub endokrynologa. Nie wszyscy, ale większość osób, które mają stwierdzoną insulinooporność, cierpi na nadwagę lub otyłość. Moim zdaniem, insulinooporność jest swoistego rodzaju sygnałem od organizmu. Ciało krzyczy: "zadbaj o siebie". Tylko ty możesz zdecydować, co z tym sygnałem zrobisz, jak szybko zareagujesz i jak zmienisz swój styl życia.
Insulina ma szereg funkcji. Wykraczają one daleko poza samą regulację poziomu glukozy we krwi. W związku z tym, konsekwencje insulinooporności mogą być bardzo rozległe i wpływać również na inne funkcje organizmu.
Insulinooporność może być związana również z hiperandrogenizmem, niedoczynnością tarczycy i zespołem Cushinga.
Zobacz także: Jak stosować dietę z niskim indeksem glikemicznym?
Na początku warto wspomnieć, że insulinooporność to nie choroba.
Jest to stan obniżonej wrażliwości tkanek na działanie insuliny. To hormon wydzielany przez komórki beta-trzustki. Jego funkcja skupia się, przede wszystkim, na regulacji stężenia glukozy we krwi. W wyniku tego, poziomy glukozy i insuliny mogą przyjmować nieprawidłowe wartości. Receptory insulinowe znajdują się na powierzchni prawie wszystkich komórek ustroju. W największej liczbie lokalizuje się jednak na powierzchni adipocytów (komórek tłuszczowych) i hepatocytów (komórek wątroby). Nieliczne obecne są również na powierzchni krwinek czerwonych. To właśnie z nimi łączy się insulina. Dzięki temu też transportuje glukozę z krwi do komórek. W rezultacie, hormon ten obniża stężenie glukozy we krwi.
Przyczyny insulinooporności są liczne i niestety, nie do końca poznane.
Możemy je jednak podzielić na dwie grupy.
To niewątpliwe skomplikowana kwestia. Nie wszystkie osoby cierpią na insulinooporność związaną ze stylem życia. Jest to jednak zdecydowanie mniej liczna grupa.
Oporność przedreceptorowa - zespół zmutowanej (zmienionej struktury) insuliny. Wykazano tutaj genetycznie uwarunkowaną nieprawidłową budowę cząsteczki insuliny. W tym zespole stwierdza się prawidłową reakcję na insulinę egzogenną (w postaci zastrzyków). Występuje natomiast insulinooporność w stosunku do endogennej (tej, którą produkują komórki beta-trzustki), zmienionej cząsteczki insuliny.
Oporność receptorowa - następstwo zaburzeń w czynności lub strukturze receptora insulinowego. Dotychczas opisano wiele mutacji genu odpowiedzialnego za budowę receptora insulinowego. Prowadzą one do upośledzonego wiązania insuliny z receptorem, zmniejszenia aktywności kinazy tyrozynowej związanej z podjednostką B receptora, zaburzeń procesu transportu receptora do błony komórkowej lub zakłóconej syntezy cząsteczki receptora insulinowego.
Oporność postreceptorowa - zaburzenia procesów sygnalizujących przyłączenie insuliny do receptora insulinowego oraz zaburzenia struktury i funkcji transporterów glukozy do wnętrza komórki. Jest ona najczęstsza i związana właśnie z nieprawidłowym stylem życia.
Najczęściej mamy do czynienia z insulinoopornością postreceptorową, na którą istotny wpływ ma właśnie styl życia.
To na niej się skupię i to ją opiszę poniżej bardziej szczegółowo.
Ten typ insulinooporności wynika z nadmiernie rozwiniętej tkanki tłuszczowej (głównie tej zlokalizowanej w brzuchu), która w połączeniu z nadmiernym spożywaniem kalorii powoduje wiele zaburzeń metabolicznych. Tkanka tłuszczowa to nie tylko magazyn energii, ale i bardzo potrzebny organ wydzielający hormony, adipokiny i metabolity.
Do nadmiernego odkładania tkanki tłuszczowej dochodzi wokół mięśni lub w wątrobie, ponieważ pojemność przechowywania komórek tłuszczowych zostaje przekroczona. W związku z tym, następuje uwolnienie dużych ilości wolnych kwasów tłuszczowych, które są wydzielane właśnie przez nadmierną ilość tkanki tłuszczowej. W ten sposób dochodzi do nasilenia stresu oksydacyjnego oraz stanu zapalnego. Zostaje także zahamowane przedostawanie się glukozy do komórek organizmu. Gdyby insulinooporność nie „zahamowała” transportu glukozy do komórki, to nadmiernie nasilony stres mógłby uszkodzić komórkę od wewnątrz.
Po „zahamowaniu” transportu glukozy do komórek we krwi krąży jej za dużo. Trzustka chce wesprzeć równowagę organizmu i wydziela więcej insuliny, aby wepchnąć glukozę do komórek. Taki stan (podwyższone stężenie insuliny i podwyższone, lecz w granicach normy, stężenie glukozy) może utrzymywać się długofalowo.
Kolejnym mechanizmem, mającym związek z nadmiarem tkanki tłuszczowej w organizmie, jest zmniejszenie uwalniania adiponektyny. Wpływa to na zwiększone wydzielanie do krwi insuliny. Adiponektyna hamuje bowiem produkcję glukozy w wątrobie, pobudza utlenianie kwasów tłuszczowych w mięśniach, a także zmniejsza reakcję zapalną w wielu tkankach.
Tak jak już wspomniałam, w większości przypadków to nadmierna ilość tkanki tłuszczowej przekłada się na pogorszenie wrażliwości insulinowej. Znane są jednak także przypadki osób szczupłych, które zmagają się z problemem insulinooporności. Mogą, ale nie muszą, to być osoby o prawidłowej masie ciała, a jednocześnie o nadmiernej tkance tłuszczowej.
Ta część zawsze powinna być przeprowadzona przez lekarza. Dietetyk nie jest diagnostą i nie może zdiagnozować insulinooporności. Jednak wyniki badań krwi mogą być pomocne przy układaniu diety. Warto więc mieć je na pierwszej wizycie u dietetyka. Bardzo pomocne jest już oznaczenie glukozy i insuliny na czczo. Nie wystarczy to jednak u niektórych osób - muszą mieć dodatkowo wykonany test tolerancji glukozy OGTT. Poniżej przedstawiam metody, które pomagają w diagnostyce insulinooporności. Większość przedstawiam jako ciekawostka. Te pogrubione są wykorzystywane rutynowo u pacjentów z insulinoopornością lub podczas diagnostyki insulinooporności.
Glukozę rozpuszcza się w 250-300 ml wody. Należy ją wypić w czasie nie dłuższym niż 5-10 minut. Po obciążeniu, w trakcie badania (czyli 2 godziny) badany powinien zostać w spoczynku, w pozycji siedzącej. Po 120 minutach pobierana jest druga próbka krwi w celu ponownej oceny poziomu glukozy w osoczu krwi. Do czasu jej pobrania osoba badana nie może spożywać żadnych pokarmów, wykonywać wysiłku fizycznego i palić papierosów.
Istnieje kilka przyczyn pojawiania się insulinooporności. Czasem jej podłoże jest zdeterminowane genetycznie. Większość przypadków insulinooporności pojawia się natomiast pod wpływem tzw. niehigienicznego trybu życia. Zazwyczaj trzeba wprowadzić farmakoterapię, np. w postaci metforminy. Jednakże, insulinooporność wynikającą ze stylu życia bardzo często można cofnąć za pomocą TRWAŁEJ zmiany nawyków żywieniowych i włączenia odpowiednio dużej ilości ruchu w ciągu dnia.
Jakie są zasady diety przy insulinooporności przeczytasz TUTAJ.
Poniżen znajdziesz jadłospisy z niskim indeksem glikemicznym przeznaczone dla osób z insulinoopornością.
Jeżeli TAK, to zapraszam Cię do zapisania się na mój Newsletter. Co piątek z rana przesyłam w ramach cyklu "Zdrowo na weekend" wskazówki, tipy, porady dietetyczne oraz przepisy - wszystko oparte na badaniach naukowych, które możesz wdrożyć od zaraz w życie, by zdrowiej się odżywiać.